Uit de monitor 2016 blijkt dat er ondanks veel goede voornemens bij gemeenten weinig verandert op het gebied van participatie. Gemeenten grijpen nog steeds terug op bestaande formele vormen als inspraakavonden, informatiebijeenkomsten en enquêtes. Na de verkiezingen van 2014 maakte een grote meerderheid van de gemeenten (86,2%) afspraken in het collegeprogramma om participatie van burgers te bevorderen. Gemeenten blijven investeren in de formele mogelijkheden om burgerparticipatie te regelen. Een voorbeeld daarvan is dat het percentage gemeenten met een verordening burgerinitiatieven blijft stijgen. Ruim 70% van de geënquêteerden gemeenten beschikt over een verordening burgerinitiatief. Net als de monitor van twee jaar geleden constateert het onderzoek dat inwoners weinig gebruikmaken van de formele instrumenten van burgerparticipatie zoals het burgerinitiatief of het referendum. In ruim 30% van de geënquêteerde gemeente is in de periode tussen januari 2014 en december 2015 een burgerinitiatief ingediend. In slechts één gemeente is een referendum gehouden. De initiatiefnemers van dat referendum waren het college en de gemeenteraad. Nog steeds is het de Raad die de kaders stelt en het College dat zich meer toelegt op het informeren van de raad en het realiseren van betrokkenheid van burgers.
Wat betreft de methoden die de gemeenten inzetten om burgers te betrekken bij beleid en besluitvorming, constateren de onderzoekers een duidelijke voorkeur voor methoden van raadplegen en/of adviseren, waarbij in principe iedereen mee kan doen. ‘Raadplegen’ en ‘adviseren’ blijken ook de hoogste vormen van invloed die gemeenten aan burgers toekennen.De mate waarin gemeenten burgers betrekken bij het opstellen van de begroting neemt af. Daarbij ging een groot deel niet verder dan het niveau van informeren of inspreken tijdens de raadsvergadering of begrotingscommissies. Gemeenten blijken daarnaast weinig actief in het informeren van burgers over mogelijkheden om invloed uit te oefenen op het beleid.
Hoe het met initiatieven van burgers zit in de gemeenten wordt uit de monitor niet duidelijk. Daar houden de gemeenten geen administratie van bij. Voor wie de hele monitor wil lezen, klik op de afbeelding voor een pdf versie: 