3 Jaar na de succesvolle start van de Leergang Burgerberaad, Participatie en Dialoog is het de hoogste tijd voor ons team om elkaars inspiratie rond de onderwerpen democratie, participatie en dialoog met elkaar te delen!
2 Dagen waren de gastdocenten en de moderatoren en projectleiders van G1000.nu te gast op het prachtige landgoed ISVW in Leusden om te reflecteren op het aanbod van de Leergang met als leidende vraag: ‘Hoe overleeft de democratie de toekomst?’
Het antwoord op die vraag is wat mij betreft helder: door de ontwikkeling van burgerschap. En wat werkt daar beter voor dan het organiseren van burgerberaden! Maar waarom is dat zo? En hoe werkt dat dan? En wat kom je daar allemaal in tegen? De colleges in de Leergang geven daar allerlei aanknopingspunten voor.
Als opstapje voor het gesprek verzorgenden de 6 gastdocenten elk een inleiding vanuit het eigen programma en gingen we daarna met elkaar het gesprek aan. De teamleden van G1000.nu deelden hun ervaringen in de praktijk. Tot het trekken van finale conclusies leidde dit nog niet, daarvoor ontbrak de tijd. Maar er was meer dan genoeg stof tot nadenken. En het belang van een goed gestructureerde dialoog op alle niveau’s is voor iedereen glashelder!
Zo benadrukte Geerten Boogaard – Hoogleraar Universiteit Leiden het belang van het respecteren van de wederzijdse afhankelijkheid van overheid en burgers. Waarom het belangrijk is voor een goed functionerende gemeenschap dat de overheid actief werkt aan eigenaarschap van burgers over die gemeenschap en voldoende ruimte creëert om dat eigenaarschap daadwerkelijk tot uitdrukking te brengen.
Katrien Termeer – Wageningen Universiteit deelde haar observatie dat ieder zijn/haar eigen betekenissen toekent aan gebeurtenissen. En dat die afzonderlijk toegekende betekenissen elkaar flink in de weg kunnen zitten. Hoe belangrijk het is voor de toekomstbestendigheid van een gemeenschap om te werken aan gedeelde betekenissen, wat wil zeggen betekenissen die gezamenlijk toegekend zijn. En om waar dat niet kan of niet lukt in elk geval te werken aan wederzijds begrip voor elkaars betekenissen. De open dialoog op basis van gelijkwaardigheid is daarbij onmisbaar.
En Jaron Harambam – Universiteit van Amsterdam liet ons zien dat het toekennen van betekenissen behoorlijk uit de hand kan lopen. Hij nam ons mee in de wereld van de complotdenkers. Daar bleek dat wat complotdenkers doen op zich niet zoveel afwijkt van wat wij allemaal op z’n tijd doen: betekenissen toekennen aan dat wat ons overkomst. Onderscheidend is, is dan dat zij zichzelf labellen als slachtoffer van een actor of een groep van actoren die macht over hen zou uitoefenen waartegen zij zich willen wapenen.
Jaron liet zien dat een gekozen reacties als: ‘We moeten het hen beter uitleggen’ of ‘we moeten zorgen dat we het eens worden over de feiten’ voor deze groep niet werken, juist omdat de betekenissen die zij toekennen zo afwijken. Wat volgens hem wel een oplossing is: het gesprek openen met elkaar en proberen elkaars betekenisgeving te begrijpen en te zoeken naar gemeenschappelijkheid daarin.
Manon de Jongh – Universiteit van Roskilde, Denemarken gaf een introductie in de groepsdynamiek, met name die van grote groepen. We leerden dat in zulke groepen er onderling allerlei zaken spelen die zich, net als bij een ijsberg, voor het grootste deel onder de oppervlakte afspelen. Maar die wel een directe invloed uitoefenen op de ‘taak’ van de groep. Hoe ga je hier mee om? Ben je je ervan bewust dat dit zo is? En hoe zorg je ervoor dat deze dynamiek zo dienstbaar mogelijk wordt aan de taak, of op z’n minst de taak zo min mogelijk in de weg zit? Zij kon dit op een hele interessante manier illustreren aan de hand van haar ervaringen met het eerste Burgerberaad in 2006. Ook hier blijkt dat de belangrijkste interventie het open gesprek is, waarbij je het belemmerend deel van de ijsberg op tafel probeert te krijgen. En natuurlijk het gebruik van inzichten uit de wereld van de Large Scale Interventions: ‘hoe meer je deelnemers zichzelf laat leiden, hoe minder ijsberg er onder water aangroeit!’
Martin van der Meulen – Ai-opener nam ons mee in de wereld van de geweldloze (ook wel verbindende) communicatie, zoals die beschreven is door Marshall Rosenberg. Hij vertelde hoe met behulp van deze methode mensen verbinding kunnen maken met elkaar, zonder elkaar opnieuw pijn te doen, namelijk door de eigen behoefte met de ander te delen, zonder meteen de strijd aan te gaan over de oplossing. Door daarna zelf verantwoordelijkheid te nemen voor het vervullen van die behoefte en die niet bij de ander te leggen. De theorie van Marshall Rosenberg en de praktijk van Martin geven ons belangrijke aanwijzingen voor de opzet van een succesvol gesprek met elkaar. Het uiten van je behoefte – het antwoord op de vraag: ‘Wat vind je belangrijk?’ – verbindt mensen en laat mensen de eigen ideeën over de beste oplossing relativeren. Zo ontstaat er in het gesprek ruimte om samen op zoek te gaan naar oplossingen en gedeelde betekenissen.
Maria van den Boer – Stichting Nguia Ti Bé kon er helaas niet bij zijn. Was ze er wel geweest, dan had zij gesproken over de Afrikaanse traditie van Ubuntu en het belang wat binnen die traditie toegekend wordt aan de gemeenschap: ‘Ik ben omdat wij zijn’. Met andere woorden: zonder de ander kan ik niet bestaan. Vanuit dat besef krijgt de gemeenschap waarin wij leven opnieuw betekenis. Die we als moderne burgers samen moeten formuleren. Door met elkaar een open gesprek te voeren waarin wij onze behoeften delen, betekenis toekennen en oplossingen formuleren die voor iedereen werken. En vervolgens als lid van die gemeenschap zelf verantwoordelijkheid nemen voor de vervulling ervan. Laat het burgerberaad daar nu een prachtig instrument voor zijn!
Na deze 2-daagse Intensive waren er bij de deelnemers geen twijfels meer over de toekomstbestendigheid van onze democratie wanneer we nog veel meer ruimte maken voor de dialoog dan tot nu toe. En het leverde de brandstof op om dit proces van ‘gezamenlijk betekenis geven’ op nog veel meer plaatsen te gaan beoefenen dan nu het geval is!
Ben je na lezing van deze impressie geïnteresseerd geraakt in het aanbod van de Leergang Burgerberaad, Participatie en Dialoog dan vind je hier meer informatie over de Leergang en kun je je hier direct aanmelden.