Auteur: Jos Moerkamp – 04/04/2014 (overgenomen van VNG magazine)

In één dag een stedelijke agenda opstellen voor de komende vier jaar. De inwoners van Amersfoort deden het, drie dagen na de raadsverkiezingen. Het werd een memorabele dag, vonden ook de aanwezige bestuurders en raadsleden. ‘Wat hier gebeurt, is zo hartverwarmend.’

Zaterdagochtend halfnegen. Achter het station van Amersfoort is het een drukte van belang. Tientallen mensen fietsen richting de Rijtuigenloods, honderden zijn al gearriveerd. Op initiatief van een groep actieve burgers zijn ze uitgenodigd om een ‘agenda voor Amersfoort’ voor de komende vier jaar op te stellen. Het burgerinitiatief heet de G1000 Amersfoort en is overgewaaid uit België. Daar namen schrijver David Van Reybrouck en tientallen anderen in 2011 het initiatief tot de ‘G1000, platform voor democratische innovatie’.
Ceremoniemeester en initiatiefnemer Harm van Dijk is licht geëmotioneerd als hij de medebewoners welkom heet. Na maanden van keihard werken, is het gelukt om bijna zeshonderd Amersfoorters bijeen te krijgen, aangevuld met tientallen kunstenaars (voor de wilde ideeën), werkgevers (voor het realisme), ambtenaren en politici (vooral om te luisteren). Mbo-leerlingen doen de catering, beveiligingsbedrijven stellen gratis personeel beschikbaar. De indrukwekkende audiovisuele apparatuur is van PvdA-raadslid en ondernemer Rob Smulders, adviesbureaus leveren tientallen ‘tafelsecretarissen’. De gemeente leverde uit haar basisadministratie zeshonderd kiesgerechtigde inwoners, op basis van loting. ‘Die willekeurigheid is belangrijk’, zegt medeorganisator Dini Teunis. ‘Je krijgt daardoor niet de mensen die altijd al inspreken, maar een dwarsdoorsnee van de Amersfoorters. Bovendien voorkom je dat mensen namens een organisatie meedoen. We willen echte participatie.’

‘Wordle’
De bedoeling is dat de aanwezigen na een dag van gesprek tot tien concrete onderwerpen komen waaraan ze de komende vier jaar gaan werken. De techniek moet deze uitdaging mogelijk maken. De eerste vraag aan de aanwezigen is simpel: wat vind jij belangrijk voor Amersfoort de komende vier jaar? Ze bespreken hun ideeën en opvattingen aan kleine tafels, met de expliciete opdracht om naar elkaar te luisteren, niet in discussie te gaan – ‘je hoeft het niet eens te worden’ – en niet te oordelen. Na twintig minuten mag iedereen via een (geleende) smartphone een trefwoord doorsturen dat hem of haar uit het tafelgesprek is bijgebleven.
Dan gebeurt er een klein wonder: op levensgrote beeldschermen verschijnt een wordle, een wolk van woorden waarvan de lettergrootte weerspiegelt hoeveel deelnemers er belang aan hechten. De tweede heeft als vraag: wat moet daarvoor gebeuren? En in de derde: wat kun en wil jij bijdragen? Na nog twee wordles trechtert de techniek de drie vragen tot zes centrale thema’s voor het middagprogramma: nabuurschap, faciliteren, veiligheid, groen, zorg en een wijk-G100. De Rijtuigenloods zindert. Iedereen is verbluft en opgewonden.
Niet zenuwachtig
Ook burgemeester Lucas Bolsius. ‘Hier zitten honderden gewone mensen, vol ideeën en vol bereidheid om iets voor de stad te doen’, zegt hij. ‘Dit initiatief laat zien dat de democratie verandert.’ Hoe verhoudt de agenda die er aan het eind van de dag moet liggen zich tot het collegeprogramma waarover de raadsfracties gaan onderhandelen? ‘Daar word ik niet zenuwachtig van’, zegt Bolsius. ‘Ik ben reuze benieuwd wat eruit gaat komen. Daarna zien we verder.’

Luisteren
Daniëlle van Wijngaarden gaat op voor haar derde termijn in de Amersfoortse raad, als fractievoorzitter van de VVD. ‘Het is ongelooflijk dat zoveel mensen hier naartoe zijn gekomen’, zegt ze enthousiast. ‘Ik ben hier vooral om te luisteren en energie op te doen, ik ben de afgelopen weken al genoeg aan het woord geweest.’ Wat moeten de onderhandelende raadsfracties doen met de uitkomsten van vandaag? ‘We zien wel’, zegt Van Wijngaarden. ‘Ik hoop dat er thema’s uitkomen die te verbinden zijn aan onderdelen uit verkiezingsprogramma’s. In een coalitieakkoord zullen de thema’s vanuit dit burgerinitiatief dan extra accent krijgen. Tegelijkertijd zie ik hier veel mensen die het vruchtbaarder vinden om dingen zelf te doen in plaats van ze bij de gemeente neer te leggen. Die inzet en betrokkenheid zijn goud waard.’
Rob Smulders is in 2013 voor de PvdA in de raad gekomen en is nu voor het eerst direct gekozen. ‘We vangen hier een glimp op van de democratie van de toekomst’, zegt hij. ‘Dit is nog maar het begin. De traditionele politiek heeft deuken opgelopen. Minder mensen stemmen en van degenen die dat nog wel doen, stemmen er steeds meer tégen iets. Wat hier gebeurt, is zo hartverwarmend. Ik zat net aan een tafeltje waar mensen het over kantorenleegstand hadden. Bewoners moeten met ideeën komen en daarmee ondernemers en beleggers bestoken. De gemeente moet herbestemming gemakkelijker maken door bestemmingsplannen niet zo dicht te spijkeren. Dat is hier dus net aan een tafeltje bedacht!’
De dag nadert zijn einde. De hele middag zijn de deelnemers bezig geweest om vanuit de zes geselecteerde thema’s te concretiseren: van dromen naar denken naar doen. De deelnemers zijn dermate bezield geraakt dat ook de theepauze hen niet heeft kunnen stoppen. ‘Laat u niet verleiden om alsmaar door te gaan!’, heeft ceremoniemeester Harm van Dijk nog gewaarschuwd. Nu lopen ruim driehonderd opnieuw gelote burgers langs maar liefst zestig presentaties. Met behulp van de techniek kiezen ze er uiteindelijk tien uit. Die vormen de komende vier jaar de agenda voor Amersfoort. Daarna roept Van Dijk alle aanwezigen op om zich rondom het thema te scharen waaraan ze daadwerkelijk willen werken. In één klap is Amersfoort honderden participerende burgers rijker. Voor de uitwerking van de tien thema’s komen ze op 12 april opnieuw bijeen in gratis beschikbaar gestelde vergaderzalen.

Fantastisch
Burgemeester Bolsius krijgt als laatste het woord. ‘Amersfoort heeft Amersfoort iets fantastisch gegeven’, zegt hij. ‘De stad heeft laten zien anders te willen en anders te kunnen denken.’
Ook hoogleraar Innovatie en Regionaal Bestuur Marcel Boogers is euforisch. ‘Een burgerinitiatief op deze schaal is nog niet vertoond in Nederland. Bewoners hebben zelf de thema’s voor de komende vier jaar vastgesteld. Als het nieuwe college van Amersfoort hiervan onderdelen overneemt, is dat een leuke bijvangst, maar daar gaat het niet om. De essentie is dat bewoners zelf aan het stuur zitten. En wie mee wil doen is welkom. Dat geldt ook voor de gemeente, maar het initiatief ligt bij de burgers.’ Daarmee komt de raad definitief in een andere rol, meent Boogers. ‘Raadsleden leefden nog te zeer met het idee dat ze in de cockpit zaten van waaruit de lokale samenleving werd bestuurd. Nu zien ze dat de samenleving heel veel zelf kan.’
Meer informatie op www.g1000amersfoort.nl.

Vindplaats: VNG Magazine 07, 4 april 2014, pagina 14